Πενήντα χρόνια ΠΑΣΟΚ

 Το ΠΑΣΟΚ αποτελεί αναμφισβήτητα ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο της σύγχρονης ελληνικής πολιτικής ιστορίας. Στον μισό αιώνα από το 1974 κυβέρνησε για περίπου είκοσι χρόνια και σε αυτή την περίοδο μπορεί κάποιος να διακρίνει κύκλους που αφορούν την πολιτική του, την ιδεολογία του και την εκλογική του επιρροή.

Α. ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΥΚΛΟΙ

Ο κυριακάτικος Τύπος είχε κάμποσα αφιερώματα για το ΠΑΣΟΚ αλλά ελάχιστα εξ αυτών, για να μην πούμε κανένα, δεν έθιξαν την ουσία των ζητημάτων με τα οποία ασχολήθηκαν. Ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι:

1.Ο πρώτος κύκλος του ΠΑΣΟΚ, αυτός του ριζοσπαστισμού, είναι από το 1974 ως το 1981. Κυριαρχούν τα αντικαπιταλιστικά και αντιιμπεριαλιστικά συνθήματα και ως κοινωνικό όραμα προβάλλεται ο σοσιαλισμός. Το ΠΑΣΟΚ αποκτά σοβαρότατη επιρροή στο εργατικό, στο αγροτικό και στο φοιτητικό κίνημα, ενώ πυκνώνει με εκθετικούς ρυθμούς τις κομματικές του γραμμές. Είναι η εποχή του ζιβάγκο και των μεγάλων ελπίδων. Ωστόσο, υπάρχουν ήδη σοβαρά σημάδια που δείχνουν ότι «οι γωνίες αρχίζουν να στρογγυλεύουν».

2.Ο δεύτερος κύκλος είναι από το 1981 (πρώτη εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ) ως το 1985. Είναι η περίοδος κατά την οποία εισάγονται αρκετοί αστικοδημοκρατικοί θεσμοί (οικογενειακό δίκαιο, κατάργηση σχολικής ποδιάς, αναγνώριση Εθνικής Αντίστασης, αύξηση λαϊκού εισοδήματος κ.ά.) αλλά εγκαταλείπονται οι μεγάλοι στρατηγικοί στόχοι (έξοδος από ΕΟΚ και ΝΑΤΟ, κοινωνικοποίηση των βασικών μέσων παραγωγής). Αυτή την περίοδο θα την ονομάζαμε μεταβατική. Αλλά η έννοια της μετάβασης συνοδεύεται με το ερώτημα «μετάβαση προς τα πού;». Ο επόμενος κύκλος μάς δίνει την απάντηση.

3.Ο τρίτος κύκλος (κύκλος βαθιάς συντηρητικοποίησης) ξεκινά από το 1985 και εκτείνεται μέχρι και σήμερα. Το 1985 εφαρμόζεται το λεγόμενο σταθεροποιητικό πρόγραμμα επί υπουργίας Σημίτη. Πρόκειται για το πρώτο συνεκτικό νεοφιλελεύθερο κυβερνητικό πρόγραμμα. Ο Τύπος της εποχής αποκαλύπτει ότι πρόκειται για κατευθύνσεις εκπορευόμενες από το ΔΝΤ ενώ ο Σημίτης αποκλείει τον προσωρινό χαρακτήρα των μέτρων. Τα μέτρα προβλέπανε: την εφάπαξ υποτίμηση της δραχμής κατά 15%, την ουσιαστική κατάργηση της Αυτόματης Τιμαριθμικής Προσαρμογής, την απαγόρευση αύξησης αποδοχών, τη φορολογική επιβάρυνση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, την περικοπή κοινωνικών δαπανών και την αύξηση των τιμολογίων των δημοσίων επιχειρήσεων κ.ά.. Έκτοτε, ακολουθείται ένα μοντέλο νεοφιλελεύθερης διαχείρισης. Αναμφίβολα σταθμός πρέπει να θεωρηθεί το 2010 κατά το οποίο ο ΓΑΠ εξαγγέλλει από το Καστελόριζο τη διείσδυση των ιμπεριαλιστικών οργανισμών στην ελληνική πραγματικότητα με τρόπο που προσιδιάζει την εμπειρία της Λατινικής Αμερικής.

Β. ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Όλα τα παραπάνω συνοδεύτηκαν επί μακρόν από την εμφάνιση του φαινομένου Αυριανή, μιας εφημερίδας που εισήγαγε φασίζουσα ορολογία και νοοτροπία, από τη σύνδεση εξεύρεσης δουλειάς στο δημόσιο με την κομματική ένταξη στο ΠΑΣΟΚ (κλαδικές), από τη διαμόρφωση νέων τμημάτων της ελληνικής ολιγαρχίας (νέα τζάκια) από εκτεταμένα σκάνδαλα και εν τέλει από τον ευνουχισμό μεγάλου μέρους του λαϊκού κινήματος.

Το ΠΑΣΟΚ από μία δύναμη ριζοσπαστικής μικροαστικής αμφισβήτησης μετατράπηκε στον ένα από τους δυο βασικούς πυλώνες του δικομματισμού και του αστικού πολιτικού συστήματος.

Η κρίση του ΠΑΣΟΚ συνδέεται έτσι κι αλλιώς με την κρίση της παγκόσμιας σοσιαλδημοκρατίας που εδώ και πολύ καιρό έχει υιοθετήσει πλήρως τα δόγματα της νεοφιλελεύθερης ατζέντας και η διαφοροποίησή της συγκριτικά με τα κλασικά συντηρητικά κόμματα είναι σε δευτερεύοντα ζητήματα.

Γ. Η ΕΚΛΟΓΙΚΗ ΑΠΙΣΧΝΑΣΗ

Ως εκ τούτου, είναι απολύτως ερμηνεύσιμη και η εκλογική απίσχναση του ΠΑΣΟΚ. Συγκεκριμένα μπορούμε να διακρίνουμε τέσσερις περιόδους της εκλογικής του πορείας.

1η περίοδος

1974-1981

Το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται σε τροχιά εκθετικής αύξησης.

2η περίοδος

1981-2009

Τα ποσοστά του «ταλαντώνονται» γύρω από το 40%.

3η περίοδος

2009-2019

Εντονότατη πτωτική τάση και για πρώτη φορά εκλογικές επιδόσεις κάτω του 10%.

4η περίοδος

2019-2023

Αναιμική ανοδική τάση.

 

* * * *

Σήμερα, το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται σε μία διαδικασία εκλογής νέου αρχηγού. Μια διαδικασία άχρωμη που χαρακτηρίζεται από τη μάχη για την καρέκλα. Το ΠΑΣΟΚ όπως και εν γένει η σοσιαλδημοκρατία δεν μπορούν να ανακάμψουν πολιτικά, ιδεολογικά και εκλογικά. Και δεν μπορούν να ανακάμψουν για δυο λόγους: α) η «μίμηση» του πρωτότυπου οδηγεί εν τέλει στο πρωτότυπο και β) η επιστροφή στον μεταπολεμικό κεϋνσιανισμό είναι αδύνατη. Η πορεία προς τον εκφυλισμό δείχνει να μην έχει τέρμα.

 

(*) Τα στοιχεία έχουν ληφθεί από το βιβλίο Λιόσης Βασίλης, Μισός αιώνας από τη Μεταπολίτευση, εκδ. ΚΨΜ.