ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Το κείμενο διαβούλευσης

Το κείμενο διαβούλευσης για την ελληνόγλωσση εκπαίδευση έδωσαν σήμερα στη δημοσιότητα, σε Συνέντευξη Τύπου η υπουργός Αννα Διαμαντοπούλου και η Αναπληρώτρια υπουργός Φ. Γεννηματά.

Η Υπουργός Παιδείας, Άννα Διαμαντοπούλου, τόνισε ότι η Ελληνόγλωσση Εκπαίδευση της Διασποράς αποτελεί ένα από τα πλέον σημαντικά ζητήματα πολιτικής του Υπουργείου, αλλά και της χώρας. Συγκεκριμένα η Υπουργός ανέφερε :

«Πριν από ένα χρόνο ανακοινώσαμε το στρατηγικό σχέδιο για την ελληνική γλώσσα, μέσα από συγκεκριμένες πολιτικές, όλες σημαντικές και με καθοριστικής σημασίας εμβέλεια για όλο τον ελληνισμό. Η υποστήριξη, ο σχεδιασμός, η επένδυση στην ελληνική γλώσσα είναι μείζων επιλογή. Είναι μια προτεραιότητα με εθνικά χαρακτηριστικά, αλλά και μια προτεραιότητα με οικονομικά, πολιτισμικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά.

Η πολιτική αυτή είναι σύνθετη και δύσκολη. Σήμερα το Υπουργείο Παιδείας έχει εκπαιδευτικούς και οργανωμένες τάξεις διδασκαλίας με πολλαπλά σχήματα, σε 72 χώρες. Σε 57 χώρες, έχουμε 342 έδρες σπουδών. Γίνεται σημαντική επένδυση και σε ανθρώπινο δυναμικό και σε πόρους».

Η  Αναπληρώτρια Υπουργός Παιδείας, Φώφη Γεννηματά, τόνισε ότι το  Υπουργείο  στο πλαίσιο του διαλόγου που ξεκινά από αύριο, είναι ανοιχτό σε κάθε νέα ιδέα, σε κάθε εποικοδομητική παρατήρηση που θα ενισχύσει την Ελληνόγλωσση Εκπαίδευση της Διασποράς. Η Φώφη Γεννηματά ανέφερε ότι η ελληνική γλώσσα, αλλά και η κληρονομιά της, μπορεί να είναι μία πολιτισμική γέφυρα και ένα σημαντικό εφόδιο στην προσπάθεια που κάνει η χώρα μας να ανακτήσει το κύρος της, να διευρύνει την επιρροή της και να αναβαθμίσει τη θέση της στο διεθνές στερέωμα.

 «Η Ελληνόγλωσση Εκπαίδευση στη Διασπορά έχει μία πορεία που ξεπερνά τα εκατό χρόνια ιστορίας, μία πορεία που δεν ήταν πάντα εύκολη, αλλά θα ήθελα να αναφερθώ εδώ στη σημαντική συμβολή της αδιάκοπης παρουσίας της Ελληνικής Πολιτείας και βεβαίως των Ελλήνων εκπαιδευτικών αλλά και των ανθρώπων της διασποράς που κράτησαν πολύ ψηλά αυτή τη σημαία μιας εθνικής υπόθεσης», σημείωσε η Αναπληρώτρια Υπουργός Παιδείας. 

Η Φώφη Γεννηματά ανέφερε ότι ο διάλογος θα ολοκληρωθεί στις 11 Μαρτίου και εξέφρασε την αισιοδοξία της ότι μέχρι τον Μάιο θα έχει συνταχθεί το σχετικό σχέδιο νόμου. « Θα υπάρξει μεταβατικό στάδιο και θέλω να γίνω απόλυτα σαφής εδώ, έχουμε δεσμευθεί και στους εκπαιδευτικούς και στους Συλλόγους Γονέων ότι δεν θα υπάρξουν αιφνιδιασμοί για την επόμενη χρονιά».

Η Αναπληρώτρια Υπουργός Δια Βίου Μάθησης Φώφη Γεννηματά παρουσίασε:

-          Τα βασικά προβλήματα της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης 

Έχουμε ένα σημαντικό πρόβλημα της διοικητικής διάρθρωσης και της αποτελεσματικότητάς της, έτσι ώστε να μπορέσουμε να ασκήσουμε ουσιαστικό κεντρικό έλεγχο. Αυτό έχει δημιουργήσει προβλήματα και φαινόμενα αναξιοκρατίας, αλλά δυστυχώς έχουμε και οικονομικές και διοικητικές παρεκτροπές.

Το δεύτερο πρόβλημα στο οποίο θέλω να σταθώ είναι ότι δυστυχώς υπήρχε μία μεγάλη αύξηση των αποσπασμένων εκπαιδευτικών σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή -σας έχουμε δώσει κι ένα σχετικό διάγραμμα στον φάκελο που έχετε στα χέρια σας- και θέλω να πω ότι δυστυχώς πελατειακές σχέσεις και προσωπικές στρατηγικές οδήγησαν σε αυτή την εκρηκτική αύξηση κι είναι προφανές ότι δεν υπήρχε αντίστοιχη αύξηση αναγκών και ζήτησης από μαθητές στο εξωτερικό.

Το χειρότερο δε από όλα ήταν ότι ακριβώς επειδή το σύστημα λειτούργησε για κάποια χρόνια εντελώς πελατειακά, είχαμε και το φαινόμενο που προκάλεσε πολύ έντονες διαμαρτυρίες από τους Έλληνες ομογενείς, να στέλνουμε δασκάλους-εκπαιδευτικούς που δεν μπορούσαν να χειριστούν καλά τη γλώσσα της χώρας στην οποία πήγαιναν.

Όπως είπα και πριν δεν υπάρχει δυστυχώς ένα αξιόπιστο σύστημα παρακολούθησης της λειτουργίας των σχολικών μονάδων. Θα σας πω μόνο ένα παράδειγμα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που τηρεί η υπηρεσία ο συνολικός αριθμός των μαθητών που παρακολουθεί προγράμματα ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης στη Γερμανία το σχολικό έτος 2010-2011 ανέρχεται σε 18 χιλιάδες.

Λίγους μήνες μετά την αρχική καταμέτρηση, έγινε επανακαταμέτρηση αυτών των μαθητών και το αποτέλεσμα που έφτασε στην υπηρεσία μας ήταν 15 χιλιάδες μαθητές. Μπορεί κανείς πολύ εύκολα να καταλάβει ότι κανένα από τα δύο νούμερα δεν είναι αξιόπιστο κι αυτό δημιουργεί ένα πάρα πολύ σοβαρό πρόβλημα, διότι είναι πολύ δύσκολο να σχεδιάσουμε τις πολιτικές μας και να ανταποκριθούμε στις ανάγκες, αν δε γνωρίζουμε αξιόπιστα ποιες είναι αυτές οι ανάγκες αυτή τη στιγμή.

Το τέταρτο σημείο στο οποίο θέλω να σταθώ είναι ότι δυστυχώς πολλές μορφές Ελληνόγλωσσης Εκπαίδευσης του εξωτερικού, δεν παρέχουν ισότιμους τίτλους σπουδών με τα αντίστοιχα εκπαιδευτικά ιδρύματα των χωρών που είναι εγκατεστημένα και δε δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές τους να εισαχθούν στα πανεπιστημιακά ιδρύματα των χωρών αυτών, παρά μόνον ως ειδική κατηγορία να ενταχθούν στα ελληνικά ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Το πέμπτο σημείο, είναι ότι επίσης υπάρχει τα τελευταία χρόνια ολοένα και μικρότερη προσέλκυση ομογενών μαθητών στις ελληνόγλωσσες σχολικές μονάδες. Και πάλι με βάση τα στοιχεία που διαθέτουμε στη Διεύθυνσή μας, ενώ στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής λειτουργούν συνολικά 300 περίπου σχολικές μονάδες, παρακολουθούν μάθημα μόλις 16 χιλιάδες περίπου ομογενείς μαθητές, ενώ υπάρχει ένας άλλος σημαντικός αριθμός που ξεπερνά τις 30 χιλιάδες πιθανά και 40 χιλιάδες που δεν παρακολουθεί κανένα απολύτως πρόγραμμα.

Και βέβαια δεν μπορώ να μην αναφερθώ στο γεγονός ότι ένας σημαντικός αριθμός των αποσπασμένων εκπαιδευτικών που στέλναμε τα προηγούμενα χρόνια στο εξωτερικό, είχαν ειδικότητες όπως αγγλικής φιλολογίας, καλλιτεχνικών, μουσικής, που όπως καταλαβαίνετε νομίζω ότι δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από όσα αντιμετωπίζει μία τέτοιου είδους προσέγγιση.

Το έκτο σημείο στο οποίο θέλω να σταθώ, σε σχέση με τα προβλήματα, είναι η μεγάλη διασπορά των τμημάτων ελληνικής γλώσσας. Θα έλεγα ότι είναι σχεδόν αδύνατον να γνωρίζουμε και τον ακριβή τους αριθμό, γιατί πολλά τμήματα ελληνικής γλώσσας έχουν δημιουργηθεί χωρίς καν τη συνεννόηση ή την έγκριση και χωρίς άδεια προηγούμενη του Υπουργείου Παιδείας.

Συγκεκριμένα, σε μεγάλη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα το 2009 είχαμε οκτώ τμήματα ελληνικής γλώσσας για 132 μόλις μαθητές και 18 αποσπασμένους εκπαιδευτικούς. Επίσης, κατά τον έλεγχο του 2009 προέκυψαν χαρακτηριστικά παραδείγματα, όπου για 12 μαθητές είχαμε 2 εκπαιδευτικούς ή ακόμα χειρότερα για 10 μαθητές είχαμε 5 εκπαιδευτικούς και εδώ για να μη γίνει καμία παρανόηση μιλάμε για δίωρα  το πολύ τετράωρα την εβδομάδα.  Δεν μιλάμε για σχολείο με συγκεκριμένο καθημερινό πρόγραμμα. Το έβδομο σημείο είναι η διαρκής μείωση προσοντούχων ομογενών εκπαιδευτικών, καθώς δεν υπάρχουν κίνητρα για να μπορέσουν να κινητοποιηθούν και να αξιοποιηθούν σε αυτή την προσπάθεια.

Και τέλος, ένα εξίσου σημαντικό πρόβλημα είναι η συρρίκνωση και η υποβάθμιση των σπουδών σε ορισμένα Τμήματα ή έδρες των ελληνικών σπουδών σε Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα του εξωτερικού. 

-          Τις βασικές αρχές του διαλόγου 

Είναι απόλυτα κατανοητό ότι μας ενδιαφέρει πάρα πολύ να βάλουμε ένα τέλος σε αυτή την εξαγωγή της παθογένειας του πολιτικού και εκπαιδευτικού μας συστήματος και στο εξωτερικό και στην Ομογένεια, που είναι ένας τόσο ευαίσθητος χώρος και σημαντικός για εμάς.

Το δεύτερο σημείο είναι ότι θέλουμε να διαπιστώνουμε τις πραγματικές εκπαιδευτικές ανάγκες και να ανταποκρινόμαστε σε αυτές με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Το τρίτο σημείο είναι ότι θέλουμε μια πιο ισότιμη σχέση ανάμεσα στους ανθρώπους της διασποράς και όλους εμάς. Θέλουμε να αναπτύξουμε ένα δίκτυο επικοινωνίας, όπου να μπορεί να ακουστεί και η δική τους φωνή, οι προτάσεις τους, οι ανάγκες τους και μαζί να συνδιαμορφώσουμε τα επόμενα μας βήματα.

Βεβαίως σε αυτή την τόσο δύσκολη οικονομική συγκυρία, χωρίς να είναι αυτοσκοπός για εμάς η μείωση του κόστους και το ξεκαθαρίζω αυτό απόλυτα, δεν μπορούμε να μη λαμβάνουμε υπόψη μας ότι θα πρέπει κάθε ευρώ του Έλληνα φορολογούμενου πολίτη να πιάνει τόπο.

Και ο πιο σημαντικός στόχος, για αυτό και τον άφησα τελευταίο γιατί είναι το πιο κρίσιμο, είναι ότι θέλουμε τη διατήρηση, την ανάπτυξη, την διάδοση της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού, αφενός στις νέες γενιές του απανταχού ελληνισμού, αλλά και αφ' ετέρου σε όλους όσους το επιθυμούν. 

-          Τα δέκα σημεία που θα τεθούν σε διάλογο 

Το πρώτο σημείο είναι η δημιουργία ενός αξιόπιστου συστήματος διάγνωσης εκπαιδευτικών αναγκών, συντονισμού και αξιολόγησης του παραγόμενου έργου σε σχέση πάντα και με τους διατιθέμενους πόρους.

Θεωρούμε ότι πρέπει να υπάρξει ένας γεωγραφικός διαχωρισμός της διασποράς σε περιφέρειες με κοινά χαρακτηριστικά, όπως  είναι η Ευρώπη από τη μια πλευρά, οι υπερπόντιες χώρες αλλά και η Αφρική. Θα πρέπει να υπάρξει καθορισμός και μέτρηση δεικτών.

Θα πρέπει επιτέλους να αποκτήσουμε ένα σοβαρό και αξιόπιστο μαθητολόγιο. Θα πρέπει να γνωρίζουμε τα προγράμματα σπουδών, το ωρολόγιο πρόγραμμα, έτσι ώστε να μπορεί να υπάρχει και έλεγχος. Και βέβαια να καταγράφουμε διαρκώς τις ανάγκες των μαθητών, αξιοποιώντας ερευνητικά εργαλεία που υπάρχουν και έχουμε στη διάθεση μας.

Το δεύτερο σημείο είναι ότι απαιτείται διοικητική αναδιάρθρωση και επανακαθορισμός του ρόλου και των ευθυνών των εκπαιδευτικών εταίρων και της μεταξύ τους συνεργασίας.

Θα πρέπει να αποτιμήσουμε το ρόλο των συντονιστών μέχρι σήμερα, να ξαναδούμε τον τρόπο επιλογής, να δούμε τις αρμοδιότητες, να δούμε τις ευθύνες τους, να ξαναδούμε το θέμα των αποσπάσεων και τον εξορθολογισμό, με βάση πια και τα στοιχεία που θα έχουμε συγκεντρώσει από το σύστημα που προσπαθούμε να αναπτύξουμε.

Την αξιοποίηση των εκπαιδευτικών που επιστρέφουν, είτε με δική τους βούληση είτε γιατί ολοκληρώνονται τα έτη. Έχουν αποκτήσει μια πολύ σοβαρή εμπειρία όλα αυτά τα χρόνια και θέλουμε τη μεγαλύτερη δυνατή αξιοποίηση αυτής της εμπειρίας. Θέλουμε να εμπλακούν και οι Σύλλογοι Γονέων στην όλη προσπάθεια,  να έχουν ενεργό ρόλο και να αποτυπώνεται η γνώμη τους και ο προβληματισμός τους.

Το τρίτο σημείο είναι ότι θα πρέπει να υπάρξει διαφάνεια και αξιοκρατία στον τρόπο επιλογής του εκπαιδευτικού δυναμικού, επαναπροσδιορισμός του χρόνου παραμονής στις εκπαιδευτικές μονάδες, καθώς και του τρόπου αμοιβής τους, αλλά και των κινήτρων που θα πρέπει να δοθούν, έτσι ώστε να υπάρχει ανταπόκριση και να έχουμε όσο δυνατόν καλύτερο δυναμικό στις μονάδες μας.

Το τέταρτο σημείο είναι η επιδίωξη της καλύτερης συνεργασίας και της αξιοποίησης των ομογενών εκπαιδευτικών με τους αποσπασμένους, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται και η αλληλεπίδραση, αλλά και η ανατροφοδότηση των εκπαιδευτικών πρακτικών σε Ελλάδα και διασπορά, μέσα ίσως και από τη θέσπιση του θεσμού του μέντορα, ένας αποσπασμένος εκπαιδευτικός και ένας που θα προέρχεται από τους ομογενείς και βέβαια ηλεκτρονικές αδελφοποιήσεις μεταξύ των σχολείων με την Ελλάδα.

Το πέμπτο σημείο που θεωρώ εξαιρετικά κρίσιμο και σημαντικό, είναι η προώθηση μορφών Ελληνόγλωσσης Εκπαίδευσης, ενταγμένων ή έμμεσα συνδεδεμένων με το εκπαιδευτικό σύστημα της εκάστοτε χώρας διαμονής.

Και αναγνώριση και πιστοποίηση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων από τα κατά τόπους εκπαιδευτικά συστήματα μέσα από, κατά κύριο λόγο, την ενίσχυση των ήδη ενταγμένων φορέων εκπαίδευσης στα κατά τόπους εκπαιδευτικά συστήματα, την υπογραφή μορφωτικών διακρατικών συμφωνιών συνεργασίας για την ένταξη της ελληνικής γλώσσας ως δεύτερης γλώσσας στο εκεί εκπαιδευτικό σύστημα.

Στο σημείο αυτό θέλω να σας πω ότι έχουμε ξεκινήσει και συνεργασία με το συναρμόδιο Υπουργείο Εξωτερικών, έτσι ώστε να προχωρήσουμε τις μορφωτικές συμφωνίες που θεωρούμε εξαιρετικά σημαντικές.

Και ταυτόχρονα χρειάζεται προσαρμογή των φορέων Ελληνόγλωσσης Εκπαίδευσης, ώστε να αποτελέσουν αναπόσπαστο κομμάτι του εκπαιδευτικού συστήματος και να χορηγούν αναγνωρισμένα και πιστοποιημένα προσόντα.

Το έκτο σημείο, εξίσου εξαιρετικά σημαντικό, είναι η ανάπτυξη πολιτιστικών κέντρων, κέντρων γλώσσας και πολιτισμού, με την επωνυμία «Λόγος» σε κομβικά σημεία των πόλεων, μέσα από την αξιοποίηση των υπαρχόντων δομών σήμερα, την αναβάθμιση όπου αυτό είναι εφικτό των τμημάτων ελληνικής γλώσσας και τη σύνδεση αυτών των κέντρων με πολιτιστικούς φορείς στην Ελλάδα, με μουσεία, με κέντρα γλώσσας, με βιβλιοθήκες.

Και για αυτό το στόχο έχουμε ξεκινήσει τη συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού για να δούμε από κοινού πώς θα αξιοποιήσουμε όλες τις δομές που υπάρχουν ήδη σήμερα σε όλο τον κόσμο.

Το έβδομο  σημείο είναι η έμφαση στην προσχολική αγωγή. Αυτό είναι ένα αίτημα από όλους τους Συλλόγους των ομογενών, από τους Συλλόγους των Γονέων, ότι πρέπει να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή στην επαφή των παιδιών από την προσχολική ηλικία με την ελληνική γλώσσα, είτε μέσα από τη στήριξη ανάπτυξης παιδικών σταθμών με απόσπαση Νηπιαγωγών, θα το δούμε αυτό, είτε μέσα από την επαφή των παιδιών με τη γλώσσα μας, μέσα από το θέατρο, το παιχνίδι, τη μουσική.

Θεωρούμε ότι πράγματι έχουν δίκιο και είμαστε αποφασισμένοι να στηρίξουμε σε αυτή την κατεύθυνση την προσχολική αγωγή.

Το όγδοο σημείο είναι η αξιολόγηση, η ενίσχυση, η διατήρηση και η ανάπτυξη των ελληνικών σπουδών και της έρευνας στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση των χωρών του εξωτερικού και η διασύνδεσή τους με τα ελληνικά ΑΕΙ και το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.

Το ένατο σημείο είναι η κοινωνική δικτύωση, η αξιοποίηση του ψηφιοποιημένου εκπαιδευτικού υλικού και η δημιουργία ηλεκτρονικών κοινοτήτων μάθησης. Αξιοποίηση των ηλεκτρονικών δικτύων της διασποράς αλλά και των νέων τεχνολογιών έτσι ώστε να αξιοποιηθεί όλο αυτό το εκπαιδευτικό υλικό που τα τελευταία χρόνια χρηματοδοτείται σταθερά από την ελληνική πολιτεία και πρέπει πια να συγκεντρωθεί και να υπάρχει η δυνατότητα της πρόσβασης από οποιοδήποτε σημείο και αν βρίσκεται κανείς.

Τέλος, το δέκατο σημείο είναι η ανάπτυξη της διαπολιτισμικής ταυτότητας των ομογενών μέσα από τη δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων αμοιβαίας ανταλλαγής και συνεργασίας των μαθητικών κοινοτήτων. Νομίζουμε ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό να δουλεύουν από κοινού διάφορα θέματα, σχολεία της Ελλάδας και σχολεία της ομογένειας, όπως επίσης θεωρούμε πάρα πολύ σημαντικό να υπάρχουν συχνές ανταλλαγές μαθητών ανάμεσα στα παιδιά της ομογένειας και στα σχολεία μας, δηλαδή να στείλουμε και τα παιδιά της Ελλάδας στη διασπορά, αλλά και τα παιδιά της διασποράς να τα φέρουμε και να τα αγκαλιάσουμε στην Ελλάδα.

 Το κείμενο  

Η ελληνόγλωσση εκπαίδευση στη διασπορά έχει πάνω από 100 χρόνια ιστορία. Η παράδοση αυτή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την διαχρονική παρουσία και προσφορά της ελληνικής πολιτείας. Παρά τους περιορισμούς και τις ιδιαιτερότητες που προκύπτουν από το εκπαιδευτικό μοντέλο της εκάστοτε χώρας στην οποία λειτουργεί, η ελληνική εκπαίδευση έχει καταφέρει να διατηρήσει την παρουσία της και σε ορισμένες περιπτώσεις μια αξιόλογη δυναμική. Είναι πραγματικά άξιοι τιμής όλοι εκείνοι οι εκπαιδευτικοί αλλά και οι άνθρωποι της ομογένειας που στις δύσκολες συνθήκες του παρελθόντος μόχθησαν για να διατηρήσουν ζωντανή την ελληνική γλώσσα στις κοινότητες της διασποράς.

H ελληνική γλώσσα και η μακραίωνη κληρονομιά της αποτελεί μια πολύτιμη πολιτισμική γέφυρα για την πατρίδα μας στην προσπάθεια της να ισχυροποιήσει τη θέση της και την επιρροή της στη διεθνή κοινότητα. Ο στόχος της διάδοσης της ελληνικής γλώσσας, καταρχήν στους έλληνες ομογενείς ανά την υφήλιο, άλλα και ταυτόχρονα σε όλους τους πολίτες που θέλουν να μετέχουν της ελληνικής παιδείας  είναι σημαντικότερος από ποτέ. Η μεγάλη πρόκληση είναι να προωθήσουμε στις επόμενες γενιές τον ελληνικό πολιτισμό και την ελληνική ιστορία και να παρέχουμε στους έλληνες ομογενείς και σε όλους όσους το επιθυμούν, τη δυνατότητα να μάθουν να σκέπτονται και να εκφράζονται μέσα από την επικοινωνιακή επάρκεια της ελληνικής γλώσσας.

Σήμερα όμως η ελληνόγλωσση εκπαίδευση στο εξωτερικό διέρχεται μια μεταβατική περίοδο. Σημαντικοί παράγοντες αυτής της συγκυρίας είναι α) η μετάβαση στις νεότερες γενιές ατόμων ελληνικής καταγωγής, β) η συρρίκνωση των ομιλητών της γλώσσας και των μορφών ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης, γ) η έντονη διαφοροποίηση στο εσωτερικό των ελληνικών κοινοτήτων.

 Έχει πλέον αποδειχτεί ότι ο τρόπος με τον οποίο οργανώνεται και  υλοποιείται η παρέμβαση της ελληνικής πολιτείας δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες και την πραγματικότητα της ελληνικής Διασποράς. Το Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων έχει γίνει  αποδέκτης πολλαπλών διαμαρτυριών και σοβαρών καταγγελιών. Αυτές αφορούν τόσο το ίδιο το εκπαιδευτικό αποτέλεσμα όσο και μια πληθώρα θεμάτων που έχουν να κάνουν με μια παρωχημένη μικροπολιτική νοοτροπία που διόγκωσε των αριθμό  των αποσπασμένων εκπαιδευτικών κατά την τελευταία πενταετία, δυσανάλογα σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες της εκπαίδευσης, δημιουργώντας σοβαρές επιπλοκές τόσο σε οργανωτικό όσο και σε διοικητικό επίπεδο (ο τρόπος που επιτυγχάνεται η παράταση της απόσπασης, αδιαφάνεια στη διαχείριση του προσωπικού και των οικονομικών πόρων κ.α.). 

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω και κυρίως συγκεκριμένες προτάσεις που ήδη έχουν κατατεθεί, το Υπουργείο μας αναλαμβάνει σε συνεργασία με τα συναρμόδια Υπουργεία την πρωτοβουλία να διεξάγει μια συστηματική διαβούλευση με τους φορείς και τους αποδέκτες της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης. Στόχος της διαβούλευσης αυτής είναι η συγκρότηση μιας συνεκτικής και συνθετικής πρότασης που θα αποτυπωθεί τους αμέσως επόμενους μήνες σε νομοθετική πρωτοβουλία. 

Σκοπός μας είναι να ανασυγκροτήσουμε τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό και ταυτόχρονα να αναδείξουμε τον εξέχοντα ρόλο που παίζει η ζωντανή δύναμη της διασποράς στη σύγχρονη εποχή, τόσο για την ελληνική ταυτότητα όσο και για την ιδιότητα του πολίτη του κόσμου.

Η δυσκολία του εγχειρήματος είναι δεδομένη καθώς σήμερα στη διασπορά υπάρχουν διαφορετικές ανάγκες και προσδοκίες ως προς την παρεχόμενη γλωσσική και πολιτισμική εκπαίδευση. Για να επιτευχθεί ο αναγκαίος ευέλικτος εκπαιδευτικός σχεδιασμός πρέπει να υπάρξει μια ευρεία συναίνεση ως προς την κατάσταση που σήμερα αντιμετωπίζουμε αλλά και ως προς τις γενικές αρχές που θα διέπουν την ελληνόγλωσση εκπαίδευση στο εξωτερικό στο άμεσο μέλλον. 

Τα κύρια προβλήματα

Οι συνθήκες για τους Έλληνες της διασποράς έχουν αλλάξει σημαντικά σε σχέση με τη μεταπολεμική και μεταδικτατορική περίοδο. Η απόφασή τους για οριστική εγκατάσταση στις νέες τους πατρίδες είναι κυρίαρχη και συνεπώς η εκπαίδευση νέων γενιών ελληνικής καταγωγής πρέπει να απασχολήσει σε εντελώς διαφορετική βάση την ελληνική Πολιτεία. 

Το δεδομένο αυτό έχει καταστήσει ανεπίκαιρα και αναποτελεσματικά τα όσα ίσχυαν μέχρι σήμερα. Ο νόμος 2413/1996 ήταν η πιο πρόσφατη προσπάθεια οργάνωσης της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης, όμως, οι συνθήκες αλλάζουν ραγδαία και το νομικό πλαίσιο που δημιουργήθηκε πριν από μια 15ετία δεν μπορεί να τις παρακολουθήσει επαρκώς. Ο τρόπος υλοποίησής του νόμου 2413 πρέπει σήμερα να αξιολογηθεί για να διερευνηθεί το κατά πόσο ικανοποίησε τις πραγματικές εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών και συνέβαλε στην προσωπική και επαγγελματική τους ανέλιξη.

 Το ελληνικό δημόσιο δαπανά σημαντικά ποσά για τα λειτουργικά έξοδα των ελληνικών σχολείων στο εξωτερικό και για τους μισθούς των περίπου 1950 εκπαιδευτικών. Είναι όμως κοινή διαπίστωση ότι παρά την έμπρακτη κρατική στήριξη, τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα είναι μέτρια, κάποιες φορές πενιχρά, με την κατάσταση μάλιστα να επιδεινώνεται.  Χρόνια αιτήματα για τον εκσυγχρονισμό και τη διοικητική αναδιάρθρωση συναντούσαν τις κλειστές πόρτες του πολιτικού κόστους, των  κατεστημένων νοοτροπιών, των προσωπικών στρατηγικών αλλά κι ενός ιδιόμορφου πελατειακού και συντεχνιακού συστήματος που τρέφεται και διαιωνίζεται από την υπάρχουσα κατάσταση.

Μια σύνοψη των κυριότερων προβλημάτων που υφίστανται σήμερα είναι:

•  Η έλλειψη συλλογής και παρακολούθησης στοιχείων για τις πραγματικές εκπαιδευτικές ανάγκες ανά χώρα και η αδυναμία εύρυθμης εκπαιδευτικής παρέμβασης όπου απαιτείται από το ελληνικό κράτος.
• Η αναποτελεσματικότητα της διάρθρωσης των διοικητικών δομών. Για παράδειγμα ο ρόλος των Συντονιστών Εκπαίδευσης που θεσπίστηκε με το νόμο 2413 του 1996 έχει αποβεί προβληματικός τόσο ως προς τις διοικητικές-οργανωτικές όσο και τις  πολιτικές-διαμεσολαβητικές λειτουργίες που του αποδόθηκαν με κύρια συνέπεια τη συγκέντρωση υπερεξουσιών, αναξιοκρατικών επιλογών και σειρά οικονομικών και διοικητικών παρεκτροπών.
• Η εκρηκτική αύξηση των αποσπασμένων εκπαιδευτικών στην Ευρώπη -ιδίως από το 2007 μέχρι το 2009- σε ανακολουθία με τον αριθμό του μαθητικού δυναμικού.
• Η διαρκής μείωση προσοντούχων ομογενών εκπαιδευτικών λόγω έλλειψης κινήτρων.
• Η αναποτελεσματική διάθεση ανθρώπινου δυναμικού και η κατασπατάληση πόρων. Για παράδειγμα Τμήματα Ελληνικής Γλώσσας που λειτουργούν  με μικρό αριθμό μαθητών και δυσανάλογο αριθμό υπηρετούντων εκπαιδευτικών σε πολλές περιπτώσεις (Ο.Δ Γερμανίας, Βέλγιο, Γαλλία κ.α.).

• Οι αδυναμία πιστοποίησης τίτλων σπουδών από πολλούς φορείς ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης, με αποτέλεσμα την παρεμπόδιση της εκπαιδευτικής κινητικότητας στη χώρα διαμονής και στο πλαίσιο της διασποράς.
• Η συρρίκνωση και η υποβάθμιση των σπουδών σε ορισμένα Τμήματα ή Έδρες ελληνικών σπουδών σε ΑΕΙ του εξωτερικού 

Νέο πλαίσιο αρχών

Είναι βέβαιο ότι η απαρίθμηση των προβλημάτων που προηγήθηκε δεν αφορά στον ίδιο βαθμό το σύνολο των χωρών ούτε όλες τις εκπαιδευτικές μονάδες. Κατά συνέπεια η όποια παρέμβαση νομοθετική ή άλλη, πρέπει να λάβει υπόψη της σοβαρά τις διαφοροποιήσεις που υφίστανται μεταξύ ηπείρων ή και μεταξύ χωρών και να διαμορφώσει πολυδιάστατες κοινότητες μάθησης.  

Α. Πρώτες κινήσεις αναδιοργάνωσης

Tα σημεία δυσλειτουργίας της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης στο εξωτερικό που προαναφέρθηκαν, επηρεάζουν το κύρος και τις προοπτικές της συνολικά. Η νέα ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας εδώ και ένα χρόνο έχει διαπιστώσει το εύρος των προβλημάτων και έχει ήδη κινηθεί γρήγορα προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις:

• Αρχικός εξορθολογισμός του συστήματος αποσπάσεων για την τρέχουσα χρονιά με σημαντική μείωση του αριθμού των υπεράριθμων αποσπασμένων εκπαιδευτικών.
• Μείωση του αριθμού των συντονιστικών γραφείων (από  27 σε  15) και περιορισμός των αποσπασμένων εκπαιδευτικών σε αυτά.
• Χαρτογράφηση του μαθητικού δυναμικού όλων των σχολικών μονάδων του εξωτερικού μέσα από τη συλλογή πλήρους μαθητολογίου που θα αντιμετωπίσει οριστικά την αδυναμία ελέγχου από το Υπουργείο των πραγματικών εκπαιδευτικών αναγκών.
• Αλλαγή της μοριοδότησης στην διαδικασία επιλογής των Συντονιστών Εκπαίδευσης του εξωτερικού
• Στη νέα πρόσκληση για απόσπαση εκπαιδευτικών στο εξωτερικό ενισχύσαμε τις προϋποθέσεις της απαιτούμενης επάρκειας στη ξένη γλώσσα. 

Β. Βασικές στρατηγικές επιλογές 

Σκοπός των παρεμβάσεων μας, ειδικά στη συγκεκριμένη συγκυρία, είναι να διασφαλίσουμε ότι θα υπάρχει πρόσβαση στην εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας σε κάθε σημείο που υπάρχει ελληνισμός και ότι κάθε ευρώ που διατίθεται από το ελληνικό δημόσιο για την ελληνόγλωσση εκπαίδευση «πιάνει τόπο». Υπηρετεί δηλαδή τους μαθητές και τις οικογένειές τους. Δεν χρειαζόμαστε ένα σύστημα που θα προσφέρει αγαθά σε ορισμένους ενώ θα αναπαράγει αδικίες και δυσλειτουργίες. Η δύσκολη οικονομική συγκυρία που ζούμε δεν πρέπει να γίνει αφορμή ούτε για αδράνεια ούτε για τη συντήρηση πολυτελών εξαιρέσεων. Ακόμη περισσότερο δεν μπορεί να αποτελέσει άλλοθι για την αποδυνάμωση της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης.

Είναι η ώρα να σταματήσει η εξαγωγή των παθογενειών του πολιτικού και εκπαιδευτικού μας συστήματος στις χώρες που ζουν και εργάζονται οι ομογενείς μας. Είναι η ώρα να ξανασυναντήσουμε τις πραγματικές εκπαιδευτικές ανάγκες της διασποράς και να  ανταποκριθούμε σε αυτές.  Η μείωση του κόστους δεν αποτελεί αυτοσκοπό, παρά το γεγονός ότι η οικονομική κρίση θέτει νέα δεδομένα.

Αποσκοπούμε στο να προσφέρουμε χρήσιμες  και ποιοτικές εκπαιδευτικές υπηρεσίες στους έλληνες της διασποράς. Στοχεύουμε σε μια σχέση ειλικρίνειας, αμοιβαιότητας και αποτελεσματικότητας με τους συμπατριώτες μας στο εξωτερικό. Σκοπός μας είναι η διατήρηση, ανάπτυξη και διάδοση της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού αφενός στις νέες γενιές του απανταχού ελληνισμού, και αφετέρου σε όλους όσους το επιθυμούν.

Καλούμαστε να χαράξουμε μια νέα στρατηγική για την ελληνική γλώσσα και την ελληνική ταυτότητα στη διασπορά. Βασικές αρχές αυτής της στρατηγικής είναι: 

• Η ισότιμη σχέση μεταξύ Ελλάδας & διασποράς μέσα από την ανάπτυξη δεσμών αμφίδρομης επικοινωνίας και διασύνδεσης
• Η καλλιέργεια της ικανότητας επικοινωνίας της διασποράς στην ελληνική γλώσσα
• Ο εξορθολογισμός και η αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων
• Η καλλιέργεια της ελληνικότητας και της επικοινωνιακής ικανότητας του σύγχρονου πολίτη του κόσμου
• Η διεθνοποίηση της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης και των εκπαιδευτικών και πολιτισμικών προγραμμάτων
• Η έμφαση στην επαφή με την ελληνική γλώσσα από την προσχολική ηλικία.
• Η μεγαλύτερη διασύνδεση και συνεργασία μεταξύ των διαφορετικών πόλων της ελληνικής διασποράς.
• Η ενίσχυση και η πιστοποίηση των προγραμμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ως πόλων προώθησης και διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού και η διασύνδεση τους με ελληνικά ΑΕΙ.
• Η εκπαίδευση της νέας γενιάς εκπαιδευτικών στη διασπορά και η πιστοποίηση της γλωσσοπαιδαγωγικής τους επάρκειας μέσα από οργανωμένα προγράμματα παιδαγωγικής επιμόρφωσης.
• Η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και των αρχών της δια βίου μάθησης.
• Η ενίσχυση της έρευνας για την καλύτερη τεκμηρίωση της ελληνικής παρουσίας στη διασπορά. 

Γ. Βασικοί τομείς διαβούλευσης

Είμαστε πεπεισμένοι ότι για να μπει σε εφαρμογή το νέο πλαίσιο αρχών απαιτείται ένας συνεκτικός πολιτικός σχεδιασμός, ο οποίος θα λαμβάνει υπόψη του τις σημαντικές δυνάμεις που δρουν σε τοπικό, κοινωνικό, πολιτικό, αλλά και διεθνές επίπεδο. Αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να γίνει αντικείμενο διαλόγου των κοινοτήτων της διασποράς και των εκπαιδευτικών οργανισμών ώστε αυτοί να διαδραματίσουν στη συνέχεια τον κρίσιμο ρόλο που τους αναλογεί. Γι αυτό καλούμε κάθε πολιτικό και κοινωνικό φορέα της διασποράς και κυρίως όλους εκείνους, τους πολλούς εκπαιδευτικούς που με αίσθηση ευθύνης προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, να αποτελέσουν κύτταρα διαλόγου και προτάσεων για την συνδιαμόρφωση μιας κοινά αποδεκτής «χάρτας» για την ελληνόγλωσση διαπολιτισμική εκπαίδευση της Διασποράς. Είμαστε ανοιχτοί σε κάθε νέα ιδέα και κάθε εποικοδομητική παρατήρηση που θα κινείται σε μια ανανεωτική κατεύθυνση για τα θέματα της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης.

Επιθυμούμε την έκφραση τεκμηριωμένων απόψεων αλλά και εμπειριών γύρω από την παιδεία των ομογενών, και γενικότερα γύρω από την ενίσχυση της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό, από όλους τους ενδιαφερόμενους. Η συστηματική καταγραφή των θέσεων και των απόψεων αυτών μπορεί να γίνει στους εξής τομείς διαβούλευσης:

                    i.            Σχέση ελληνικού κράτους και ελληνισμού της διασποράς με έμφαση σε θέματα ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού, αλλά και ενίσχυσης της ελληνικής ταυτότητας.

                  ii.            Αποτίμηση των σημερινών δομών παροχής ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης σε σχέση με (α) την παιδαγωγική τους καταλληλότητα, (β) την αποτελεσματικότητά τους, (γ) το κόστος και (δ) τις προοπτικές κοινωνικο-οικονομικής ένταξης των νέων γενιών ελληνικής καταγωγής στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης.

                iii.            Εντοπισμός σημείων στο ισχύον για κάθε χώρα ή περιοχή σύστημα ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης, τα οποία χρήζουν αναθεώρησης ή ενίσχυσης και προτάσεις για την καλύτερη σύνδεση των μορφών ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης με τα κατά τόπους εκπαιδευτικά συστήματα.

                 iv.            Κατάθεση προτάσεων για εναλλακτικές εκπαιδευτικές πολιτικές και δομές υποστήριξης της παρουσίας της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού σε ένα παγκοσμιοποιημένο πλαίσιο, με ιδιαίτερη έμφαση στην αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού της ομογένειας. 

Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να γίνει η ευρύτερη δυνατή συζήτηση πάνω στις εξής ενδεικτικές προτάσεις:

1. Δημιουργία συστήματος διάγνωσης εκπαιδευτικών αναγκών, συντονισμού και αξιολόγησης του παραγόμενου έργου σε σχέση με τους διατιθέμενους πόρους. Στο πλαίσιο αυτό ο γεωγραφικός διαχωρισμός σε Ευρώπη, Υπερπόντιες χώρες (Αμερική, Αυστραλία), Αφρική και άλλες χώρες είναι ιδιαίτερα χρήσιμος. 

2. Διοικητική αναδιάρθρωση και επανακαθορισμός των ρόλων και των ευθυνών των εκπαιδευτικών εταίρων (συντονιστών, εκπαιδευτικών, συλλόγων γονέων, κοινοτήτων, κρατικών υπηρεσιών) και της μεταξύ τους συνεργασίας  με σκοπό την καλύτερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και των υλικών πόρων.

3. Διαφάνεια και αξιοκρατία στον τρόπο επιλογής του εκπαιδευτικού δυναμικού, επαναπροσδιορισμός του χρόνου παραμονής στις εκπαιδευτικές μονάδες, καθώς και του τρόπου αμοιβής τους. 

4. Επιδίωξη της καλύτερης συνεργασίας και αξιοποίησης των ομογενών και αποσπασμένων εκπαιδευτικών ώστε να εξασφαλίζεται η αλληλεπίδραση και η ανατροφοδότηση των εκπαιδευτικών πρακτικών σε Ελλάδα και διασπορά.

5. Προώθηση μορφών ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης ενταγμένων ή έμμεσα συνδεδεμένων με το εκπαιδευτικό σύστημα της εκάστοτε χώρας διαμονής και αναγνώριση και πιστοποίηση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων από τα κατά τόπους εκπαιδευτικά συστήματα. 

6. Ανάπτυξη πολιτιστικών κέντρων ανάδειξης του ελληνικού πολιτισμού («Λόγος») μέσα από την αξιοποίηση υπαρχουσών δομών (π.χ. πανεπιστημιακά τμήματα, ημερήσια σχολεία, ΤΕΓ, κτλ) που θα λειτουργούν ως πολυδύναμες κοινότητες δια βίου μάθησης.  

7. Ενίσχυση, ανάπτυξη και εφαρμογή προσχολικών προγραμμάτων όπου η ελληνική γλώσσα θα διδάσκεται μέσω του παιχνιδιού, του τραγουδιού και του θεάτρου (Greek Immersion Programs).

8. Αξιολόγηση, διατήρηση και ενίσχυση των ελληνικών σπουδών και της έρευνας στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση των χωρών του εξωτερικού και διασύνδεσή τους με ελληνικά ΑΕΙ και το Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Η καθιέρωση διακρατικών προγραμμάτων κινητικότητας επιστημόνων, φοιτητών, μαθητών και εκπαιδευτικών (όπως π.χ. το Erasmus) και διεθνών ερευνητικών προγραμμάτων θα συμβάλει στην καλύτερη διασύνδεση και συνεργασία οικοδομώντας ισχυρά δίκτυα της διασποράς.

9. Κοινωνική δικτύωση, αξιοποίηση ψηφιοποιημένου εκπαιδευτικού υλικού και δημιουργία ηλεκτρονικών κοινοτήτων μάθησης. Σε αυτό το πλαίσιο απαραίτητη είναι η προέκταση της δια βίου και ηλεκτρονικής μάθησης  στον ελληνισμό της διασποράς και η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών.

10. Ανάπτυξη της διαπολιτισμικής ταυτότητας των ομογενών μέσα από τη δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων αμοιβαίας ανταλλαγής όπου παιδιά θα επισκέπτονται την Ελλάδα αλλά και παιδιά από την Ελλάδα θα επισκέπτονται τις χώρες του εξωτερικού. 

Η Ελλάδα αλλάζει όχι μόνο για να επιβιώσει αλλά και για να ανακτήσει παντού το κύρος που της αξίζει. Οι Έλληνες της διασποράς μπορούν να γίνουν συμμέτοχοι και πολλαπλασιαστές αυτής της αλλαγής. Τους έχουμε ανάγκη. Τους το οφείλουμε.
Esos.gr